Македонска студентска дружба (1890-1891) – културно-литературна и национално-политичка асоцијација на македонски студенти во Софија што стана јадро на Младата Македонска Книжовна Дружина. Во годините на бегства и прогонства на учениците и студентите од Македонија во Белград и во Софија, во процесот на созревањето на македонската национална мисла, група македонски студенти од Вишото училиште во Софија (претежно од дотогаш пребеганите од Белград: Д.Груев, П.Поп-Арсов, Д.Мирчев, Хр.Поп-Коцев, Н.Наумов, Н.Дејков и др) кон крајот на1890тата година тајно организираат една Студентска дружба со цел – сведочи Д.Груев –
Заемно да си влијаеме за да се подготвиме за задружна работа, кога бевме решиле по свршувањето на науките сите да се прибереме внатре во Македонија, бидејќи бевме сознале дека таму има нужда од интелигентни сили. Во овој интимен круг веќе се беше породила идејата да се образува револуционерна организација.
За Дружбата се подготвил правилник, во којшто биле назначени и целите –
Научни цели, а всушност целта беше да се подбереме за идната работа во Македонија.
Тоа го потврдува и Петар Поп-Арсов, додавајќи дека подготвениот правилник бил даден за печатење во Романија, но изгорел заедно со печатницата. По убиството на бугарскиот министер Белчев (март 1891) дел од групата (Груев и Наумов) се уапсени и истерани од факултетот, Дружбата се растура, а по пуштањето затворените бегаат во Македонија и тука (во други форми) ја продолжуваат револуционерната дејност.
„Луѓето овде имаат други цели – да создадат нов литературен македонски јазик… Следствено, прашањето се сведува кон стремежот да се воведе литературен сепаратизам што природно го влече по себе и политичкиот… во бугарската престолнина, во срцето на Бугарија излегуваат луѓе што се силат да ги расипат плодовите на толкугодишните усилби, да докажат дека Македонските Бугари се одделна нација, со посебен јазик, со посебни историски задачи!”.
Весникот „Свобода” ги открива и основните цели на Дружината: „Од статијата ,Неколку белешки’ стр. 5 се гледа дека таа се вбројува ,кон денешниот преовладувачки елемент’, дека името на тој словенски елемент е ,Македонци’, дека Македонија е нивна татковина, дека таа е одделно господарство, чиешто минато е покриено со блесок и особено во времето на Филипа и Александра Велики…”.
Скоро Дружината беше растурена од властите, членовите и сомислениците беа апсени, интернирани и прогонети. Соидејниците во историјата се познати по името на списанието како „лозари”, а движењето како „лозарско движење”. По две години, со друга редакција и со друга национална концепција, се појавија уште два броја и Дружината беше задушена. Современикот Крсте Петков Мисирков оценува дека тоа е “iиедно национално сепаратистично движеiне со цел’а да се оддел’ат интересите на македонците од бугарцките со возведуаiин’е на iиедно од македонцките наречиа на степен на литературен iазик за сите македонци. Орган на тоа сепаратистско движеiн’е во Бугариа беше журналот ,ЛОЗА’. Но тоа дуовно движеiн’е на македонците не се ареса на бугарцкото стамболовцко праител’ство, коiе забрани да се издаат ,ЛОЗА’ и зафати да гонит македонците сепаратисти”.
ЛОЗАРИ и ЛОЗАРСТВО
Македонско „национално-сепаратистичко” културно-литературно и ослободително движење сред младата македонска интелигенција и емиграција во Бугарија што се појави како тенденција кон крајот на 80-тите и се изрази во почетокот на 90-тите години на XIXв., именувано по насловот на сп. „Лоза” (1892), орган на Младата македонска книжовна дружина во Софија.
Поради сепаратистичките идеи и активности, тоа беше јавно напаѓано и брутално прогонувано од властите и прерасна во други идејни и револуционерни форми, станувајќи основа, меѓу другото, и за формирањето на Македонската социјалистичка група и на Македонската револуционерна организација (1893).
