Има ли нафта во Македонија или нема? На оваа тема кај нас се дебатира, за неа се пишува цели четириесет години. Дилемата трае од 1968 година, кога екипа на „Нафтагас“ од Нови Сад дојде во овчеполската рамнина и започна да трага по црното злато. Дупчалките на оваа компанија, под топлото сонце овчеполско, во атарот на селото Ерџелија, работеа на две места. На првото стигнаа до 1.755 метри, на другото навлегоа во утробата на земјата до 1.925 метри. Авторот на овој текст, кој и во тоа време беше новинар, пишуваше за „Вечер“ и добро памети дека од една од дупчотините прво бликна црна течност, а потоа излезе гас кој неколку месеци гореше како светилник над заспаната рамнина. Беше тоа повод десетици новинарски екипи од цела тогашна Југославија да дојдат во Овчеполието за да ја запознаат јавноста со големото откритие. Но, некако ненајавено, речиси преку ноќ, трагачите по нафта си ја спакуваа опремата и си заминаа од Македонија откако претходно ги пломбираа дупчотините кои и денес стојат негибнати од времето и сведочат за една надеж која бргу се појави и уште побргу замина во историјата на големите наши мистерии.
ПРИСТАПОТ СТРОГО ЗАБРАНЕТ Василие Ристовски од Ерџелија и денес живо се сеќава на времето кога траеше треската по црното злато. Во шеесеттите години од минатиот век тој беше заменик-директор на ДОО „Ерџелија“ во рамките на ЗИК „Овче Поле“. Беше еден од ретките кој имаше пристап до строго забранетиот терен на кој се одвиваше дупчењето.
„Од Нови Сад прво дојдоа од раководството на компанијата. По разговорите во општината со тогашниот претседател, сега покојниот Душко Гиговски, и со генералниот директор на комбинатот, Анѓел Шумански, тие ни зедоа нива со површина од три хектари и за неа платија три години однапред за изгубениот род и за печалбата што ја очекуваше комбинатот. Екипата имаше од 25 до 30 луѓе. Јас имав задача да го организирам снабдувањето со техничка вода и со вода за пиење за нивните секојдневни потреби. Пред да започнат да дупчат, тие распослаа една карта на која јасно беа исцртани две траси, првата беше трасата Амзабегово-Врсаково, а втората Кнежје-Ерџелија-Судиќ. Прво извршија пробни дупчења, а кога дојдоа до стотина метри ставија експлозив, па по експлозијата од дупчотинита протече вода. Тие рекоа дека тука има „жива“ вода, но тоа нив не ги интересираше. Никој не сакаше да говори (или не смееше) за она што беше предмет на нивниот интерес, а тоа беше нафтата, но и тие беа луѓе, па кога навечер ќе се олабавеа малку знаеја да „пуштат“ и по некоја важна информација. Еден ден ми спомнаа за некаква нафтоносна траса, односно „дага“ како што ја нарекуваа, која започнува од Романија минува преку Македонија и завршува во Албанија, а која свој крак имала во Овчеполието. Тоа е се’ што можев да дознаам од нив, иако беа многу учтиви не сакаа никаква информација да им излезе од устата. Нивната операција се заврши така што од едната, подлабока дупчотините излезе гас, нафта немаше“, тврди Василие Ристовски, кој денес во Ерџелија ги живее пензионерските денови.
На овој терен трагачите по нафта од Нови Сад останале околу две години. И денес останува енигма зошто го напуштија теренот, дали поради тоа што не успеале да го најдат она што го барале или затоа што мисијата им била само да дознаат дали има или нема нафта, а економската експлоатација да ја остават за подобри времиња. Откако си ги спакувале машините, луѓето од „Нафтагас“, според Ристовски, заминале да дупчат спроти Башино Село, но оттаму бргу заминале за Пожаревац и на некоја локација во Црна Гора.
Во шеесетите години на минатиот век најголема сензација во медиумите предизвикало дупчењето на работниците на „Нафта и гас“ од Нови Сад во 1969 година. Неделникот „Капитал“ уште пред неколку години ги реобјави написите во „Нова Македонија“ од тоа време, кои сведочат за еуфоријата што настанала по дупчењето кај Ерџелија, Светиниколско.
Силната ерупција била предизвикана од дупчењето, а извадиле нафта и гас на површината на ерџелиската дупка на 2 февруари 1969 година. Веста за нафта силно ги протресла штипскиот и светиниколскиот политички естаблишмент и населението. Расположението почнало да преминува во позитивистичка колективна хистерија. Тоа го возбудило и врвниот политички естаблишмент во Белград. Поради тоа, дури Лазар Колишевски, кој во тоа време бил член на претседателството на Централниот комитет (ЦК) на Сојузот на комунисти на Југославија (СКЈ) и член на Советот на Федерацијата (член на највисоко раководство на владејачката партија), дошол да ја смири атмосферата и да им даде инструкции на локалните политичари, стопанственици и партиски делегати.
Колишевски го придружувале високи државни и економски претставници при посетата во Свети Николе, што потврдува дека настанот од 2 февруари силно ги разбранувал сите структури во тогашната федерација. Во написите објавувани на насловните страници на „Нова Македонија“ се пренесени сведоштва на работници на ерџелиската нафтена истражна платформа.
„Плодородното Овче Поле, еден од житородните региони, е на добар пат во блиска иднина да прерасне во прво нафтоносно поле во Македонија. По повеќемесечни истражувања, работната единица на „Нафта гас” од Нови Сад, под раководство на инженерот Зоран Миловановиќ, на дупката Овче Поле 1, близу селото Ерџелија, Светиниколско, наиде на првите слоеви на нафта и гас“ (Нова Македонија, 5 февруари 1969 година).
„Одвај успеавме да ја запреме силната ерупција на нафта и гас. Ако не успеевме, можеше да се случи најлошото. Сега ерупцијата, како што гледате, е скротена и таа ќе се пушти кога за тоа ќе бидат извршени подготовки“, ни рече Рајко Митровиќ, водач на смената на дупката и работник од „Нафта гас“. Ова е изјава што „Нова Македонија“ ја објавила како главна вест на насловната страница на 5 февруари 1969 година.
Станува збор за сведочење на работник, кој работел на нафтената платформа кај селото Ерџелија.
„Нова Македонија“ објавила дека експлозијата на гасот предизвикана од дупчалката на „Нафта гас“ се случила на 2 февруари околу 10 часот утрината. Во текстот објавен на 5 февруари пишува дека на длабочина од само 470 метри избила силна експлозија на гас со појава на нафта, која, како што пишува, можела да се види дури од Ерџелија.
Но, што се случило – по само неколку месеци работа, работниците на „Нафта и гас“ си заминале. Истражувањето било прекинато. Никогаш не било објавено дали таму може да има нафта иако македонското Собрание одвоило значителни средства за да продолжат испитувањата. И тука завршува целата приказна за овчеполската нафта.
Во секој случај, со последната иницијатива на Владата се чини дека сме на најдобар пат да откриеме дали има нафта во Македонија.
